Phần 3: Dự báo toàn sai nhưng ai cũng thích nghe dự báo ?
Hiệu ứng tâm lý trong đầu tư
TTCK có phát triển đến đâu hay thiên biến vạn hóa bằng trăm cách nào thì cũng được vận hành và duy trì bằng con người. Và con người - chúng ta thì chưa bao giờ được coi là duy lý, không chỉ trong việc đầu tư mà cả cuộc sống thường nhật cũng để cho các bản chất tâm lý nguyên thủy chiến thắng lập luận logic và kỷ luật của bản thân.
Chuỗi bài viết này sẽ đưa đến cho nhà đầu tư nhận diện và hạn chế được các hiện tượng tâm lý cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư của mình.
“ Những nhà đầu tư xuất sắc nhất trên thế giới có nhiều kiến thức về tâm lý học hơn là tài chính”
Phần 3: Dự báo toàn sai nhưng ai cũng thích nghe dự báo ?
Năm mới thường là thời điểm nhiều người đưa ra các dự báo cho cả năm tới hay cả thập kỷ tới. Điều đáng buồn, dự báo nghe cho sướng lỗ tai nhưng thực tế đa số đều sai.
Nếu tin vào các xu hướng được khẳng định suốt thập kỷ vừa qua, có lẽ đến nay xã hội loài người đã xài tiền mã hóa rộng rãi, ai cũng đeo kính thực tế ảo, ai cũng chạy xe hơi điện,...
Và nếu như dự báo của các chuyên gia kinh tế - chứng khoán đúng thì chỉ số VNINDEX đã nằm trên ngưỡng 1800 thậm chí 2000 từ rất lâu.
Tại sao thường dự báo chỉ là 50/50 nhưng chúng ta ai cũng thích nghe dự báo và ai cũng muốn dự báo về thị trường ?
Vì sao các dự báo thường sai ?
Các dự báo thường sai là bởi người dự báo thường dựa vào trải nghiệm cá nhân để khái quát lên cho mọi người. Người đưa ra dự báo cũng thường lạc quan quá mức, nên thường dự báo dựa vào những điều họ mong muốn sẽ xảy ra và đè nén những dự cảm về những điều họ không mong muốn.
Con người cũng thường chịu ấn tượng mạnh về các đột phá và nghĩ đột phá sẽ dẫn tới thay đổi trên bình diện rộng. Họ bỏ qua các thay đổi dần dà qua nhiều thế hệ và cứ nghĩ đó là ngoại lệ.
Ví dụ:
Một người có trải nghiệm tích cực với sách điện tử sẽ dự báo sách in trên giấy dần biến mất, sách điện tử sẽ phổ biến rộng rãi. Dự báo đó thường được khái quát hóa dựa trên các ích lợi rất hiển nhiên của sách điện tử như giá thành rẻ, phát hành rộng khắp bất kỳ nơi nào trên thế giới, không tốn tiền chuyên chở, nhân bản dễ dàng, tra cứu thuận lợi, lưu trữ gọn nhẹ, không phải phá rừng lấy cây làm giấy…
Thế nhưng họ không tính đến chuyện ăn cắp bản quyền, sự tham lam của các nhà xuất bản, tầm quan trọng của xúc giác lên cảm thụ nội dung... Nói chung, họ không nghĩ đến các điểm yếu của con người.
Điểm yếu của con người như lòng tham, muốn lừa dối kẻ yếu thế, sự ích kỷ... cũng là nguyên nhân làm nhiều dự báo sai lệch với thực tế. (Ví dụ, VNINDEX có thể tăng trưởng nhanh hơn, mạnh hơn nếu không có quá nhiều chiêu trò thao túng, lợi dụng sự thiếu hiểu biết và quyền lợi hạn chế của nhà đầu tư cá nhân để trục lợi)
Cuối cùng, con người thường dự báo sai bởi họ không muốn dự báo những điều không có lợi cho bản thân. Ví dụ như những năm 2020, đa số các nhà kinh tế Mỹ đều dự báo nền kinh tế nước này sẽ đi vào suy thoái là bởi họ muốn thấy Tổng thống Donald Trump thất bại, nên chỉ chú ý đến các dấu hiệu củng cố niềm tin của họ và ngó lơ các yếu tố khác.
Và vì sao thiên hạ vẫn thích các lời dự báo?
Có lẽ là do con người là sinh vật thích kiểm soát mọi thứ. Dự báo là phóng chiếu sự kiểm soát vào tương lai. Điều lạ là phóng chiếu sai ít ai để ý, còn phóng chiếu đúng, dù chỉ đúng một phần hay đúng theo cách diễn giải mới, lại được tung hô như tiên tri.
Ngược với mong muốn kiểm soát là nỗi sợ hãi sự bất định của con người. Tương lai càng bất định chừng nào, con người càng cảm thấy bị đe dọa.
Nhà tâm lý học David Ropeik đưa ra ví dụ: Một người phóng xe với tốc độ 120km/h trên cao tốc vắng vẻ sẽ thấy bình thường khi mắt mở to nhìn rõ con đường đằng trước, so với một người chạy rất chậm trên đường quê vắng vẻ nhưng mắt bịt kín - ai sợ ai không đã rõ.
Với nhiều người, kiến thức là sức mạnh giúp họ kiểm soát được xung quanh, dù sự kiểm soát này chỉ là ảo tưởng. Dự báo tương lai cũng là một dạng kiến thức nên dù đúng dù sai, chúng giúp con người có được cảm giác mở to mắt khi tiến về phía trước.
Có thể thấy mặc dù các công ty sở hữu đội ngũ các nhà phân tích có chuyên môn tốt, nhưng các dự báo của họ cũng không phải lúc nào cũng có độ chính xác cao.
Nếu chú ý, chúng ta sẽ thấy một số dự báo cứ được lặp đi lặp lại, như mấy năm rồi rất nhiều dự báo nói về tiềm năng to lớn của blockchain. Đó là bởi dự báo là nhu cầu muốn biến một mong ước thành hiện thực.
Các dự báo được đưa ra không hẳn là dự báo; đúng hơn chúng là mục tiêu con người muốn hướng đến, đáng tiếc họ không có lời giải làm sao tiến đến mục tiêu đó - vậy thì thay vì gọi nó là mục tiêu, họ gán cho nó cái tên xu hướng - cũng là một cách tự trấn an trước tương lai bất định.
Dự báo là một việc làm quá khó, nhưng nên làm
Việc dự báo là điều không hề dễ dàng, tuy nhiên việc rèn luyện kỹ năng dự báo sẽ có thể giúp nhiều trong quá trình phát triển bản thân của chúng ta.
Các nhà đầu tư huyền thoại đều khuyên các nhà đầu tư mới luôn cố gắng viết ra những cơ sở cho các quyết định đầu tư của mình, càng chi tiết càng tốt. Những diễn giải và lập luận này sẽ giúp chúng ta rất nhiều trong việc đưa ra những ý kiến khách quan về các quyết định của bản thân trong quá khứ.
Rất nhiều lần trong đời chúng ta quyết định sai nhưng rất ít khi ghi chép lại những khoảnh khắc dẫn tới sai đó một cách có hệ thống và chiêm nghiệm chúng một cách sâu sắc. Đôi khi chúng ta bị ảnh hưởng nhiều bởi các yếu tố xã hội, như là nói “nói trước bước không qua” chẳng hạn, để có thể có đủ dũng khí để đưa ra những đánh giá hay dự báo về những vấn đề mà chúng ta thật sự quan tâm.
Cuộc sống vốn dĩ là quá trình đưa ra giả thuyết, trải nghiệm và đánh giá hậu nghiệm. Đó đã là con đường phát triển của nhân loại trong suốt hàng nghìn năm qua và cũng là con đường hành trình hoàn thiện bản thân mình của mỗi cá nhân.
Theo dõi các video hướng dẫn phân tích kĩ thuật tại kênh YOUTBE của tôi TẠI ĐÂY
Lãi suất margin 0% cho 7 ngày đầu tiên nắm giữ.
Hoàn lãi margin 20%/tháng.
Margin 1:3
Mua trước bán sau
Liên hệ qua phone/zalo: 0856046601 để đăng kí